Gastblog Hans Beerekamp: De tien: Beste actrices “estafette race”

10 beste actrices

door Hans Beerekamp

Als ik ergens een hekel aan heb, dan zijn het gasten op een feest die de muziek maar niks vinden, de hapjes zo zo en zich bij het gezelschap iets heel anders hadden voorgesteld. Blijf dan weg, zou ik zeggen, het is hier ook zonder jullie heel gezellig.

Ik ben dus zeer vereerd te zijn uitgenodigd (door Juweeltjes.nu, red.) voor deze estafette , ook al heb ik zelf geen echt toepasselijk blog en zou ik graag minstens de helft van de top 10 van beste actrices door andere namen vervangen. Maar dat is niet omdat ik het hier niet gezellig zou vinden, integendeel. En ik houd me aan de regels van het huis (opgesteld door De Filmkijker, red.), dus zal ik beredeneerd slechts 1 naam vervangen en mijn eerlijke mening geven over de beste 9 andere tot nu toe overgebleven filmactrices.

Maar ik kan het niet laten hier en daar ook flinke aantallen suggesties achter te laten voor de volgende estafettelopers. En heel in het kort proberen te omschrijven waar de schoen wringt.

Als je mensen vraagt wat de beste 10 popsongs, voetballers of filmactrices zijn, zonder nadere instructie, dan zal een deel van de respondenten de opdracht opvatten als VAN DIT MOMENT en een ander deel er vanzelf achter denken: ALLER TIJDEN. Ook als het nadrukkelijk de bedoeling is een historische lijst samen te stellen, zoals bij voorbeeld de top 2000 van NPO Radio2, dan zullen recente zomerhits relatief oververtegenwoordigd zijn. Veel respondenten zijn namelijk te jong om het hele veld al te kunnen overzien en anderen hebben gewoon een slecht geheugen.

Toen ik de top10 een aantal stokjes geleden voor het eerst onder ogen kreeg, schrok ik van het aantal namen van actrices van wie ik nog nooit (dan wel nauwelijks) een film had gezien. Ik kijk namelijk sinds 2003 niet zo heel veel nieuwe films meer, en leef dus meer in het verleden (al denk ik nog best uit de tweede hand te weten wat er in grote lijnen speelt). Ook Hollywood was zwaar oververtegenwoordigd, met acht of negen namen van de tien. Maar zie, Amy Adams en Emma Stone moesten het veld ruimen, en er kwamen twee namen bij die beiden al hoog op mijn lijstje stonden, van Isabelle Huppert en Tilda Swinton.

Aan mij dus de voor de hand liggende taak om ook Jennifer Lawrence buiten te wippen: niet omdat het een slecht actrice is, maar omdat ze net zo min in het pantheon thuishoort als Li’l Kleine en Broederliefde in de top-2000. Heeft zichzelf nog niet genoeg kunnen bewijzen. Aan het einde van de alfabetische lijst zoals die er nu voor staat, zal ik haar opvolgster onthullen.

Cate Blanchett1. CATE BLANCHETT (Melbourne, 1969) kan ik goed mee leven. Een intelligente, gedistingeerde en verre van behaagzieke ster, die art films en mainstream op een slimme manier weet te combineren. Ik vond haar het best in ELIZABETH, HEAVEN en CAROL, en was zeer gecharmeerd van haar bijdrage in travestie aan I’M NOT THERE. Bovendien speelde ze in THE AVIATOR Katharine Hepburn, een naam die ook op mijn kandidatenlijstje figureert.

Mocht iemand haar per se willen vervangen door een andere coryfee van down under, denk dan eens aan Anna Paquin, Judy Davis of desnoods Nicole Kidman.

Audrey Hepburn

2. AUDREY HEPBURN (Brussel-Elsene, 1929 – Tolochenaz, 1993). Driewerf ja! Een stijlicoon zoals er maar weinig geweest zijn in de filmgeschiedenis (Brigitte Bardot en Marilyn Monroe komen in de buurt). Ze koppelde een natuurlijke aristocratie, geërfd van haar Nederlandse moeder die een barones was, aan speelse ondeugd. Het was zo ongeveer de eerste beroemde vrouw die zich durfde kort te laten knippen. Bijna alle films met Audrey zijn goed. Begin met ROMAN HOLIDAY en BREAKFAST AT TIFFANY’S en kies dan wat werk voor gevorderden als FUNNY FACE, CHARADE of SABRINA.

Wie op vakantie is in de buurt van het Meer van Genève kan haar graf bezoeken op een Zwitsers dorpskerkhof. Ik was zelfs daarvan onder de indruk: eenvoud en stijl.

Isabelle Huppert

3 ISABELLE HUPPERT (Parijs, 1953). Zou bij mij op 1 staan, als ik me moest beperken tot levende en actieve filmactrices. Vanaf haar vroege rol in LES VALSEUSES tot het recente ELLE is Huppert de meest erotische actrice die ik ken. Ze balanceert voortdurend tussen onaangedaan, quasi onverschillig zelfs, en een vulkaan die op uitbarsten staat. Daarbij schuwt ze geen enkele kinky variant en weet nog steeds de bourgeoisie de stuipen op het lijf te jagen met haar uitdagende, intense houding. De camera bemint haar nog wel het vurigst. De meest kenmerkende scène is te vinden in COUP DE TORCHON, als totaal verveelde minnares van een koloniale politiecommissaris in West-Afrika. Als haar het hof wordt gemaakt, gooit ze achteloos een been naar achter en roept uit: ‘Ah, je jouis!’, wat je op meerdere manieren kunt vertalen: ik geniet of ik kom klaar. De lijst van alleen de allerbeste films is al eindeloos: LA DENTELLIÈRE, LA CÉRÉMONIE, LOULOU, MADAME BOVARY, LA PIANISTE. En dan hebben we het nog niet over de zorgvuldig gekozen uitstapjes naar de Engelstalige cinema, voor regisseurs als Hal Hartley, Paul Cox, Michael Cimino, Curtis Harrington, Otto Preminger.

4 DIANE KEATON (Los Angeles, 1946). Je zou kunnen verdedigen dat Diane Keaton alleen al om de haar letterlijk op het lijf geschreven rol in ANNIE HALL en haar aandeel in THE GODFATHER-trilogie (waar ze de redelijke buitenwereld vertegenwoordigt, en dus de blik van de kijker) tot het heiligst der heiligen zou moeten worden toegelaten. Je kunt er nog een paar andere fatsoenlijke films (vooral onder regie van haar ex Woody Allen) aan toevoegen. Toch zou ze wat mij betreft eerder in de top-50 dan in de top-10 eindigen. Mag ik van haar Amerikaanse generatiegenoten Sissy Spacek, Faye Dunaway of Meryl Streep beleefd aanbevelen, of anders de iets oudere Jane Fonda? Laat ze het zelf maar toelichten (la-di-da):

Julianne Moore

5 JULIANNE MOORE (Fayetteville NC, 1960). Zelfde categorie als Cate Blanchett, met wie ze veel gemeen heeft, zoals een zekere slimme elegantie en neiging buiten de gebaande paden te treden in de keuze van haar rollen, naast commerciëler werk. Ook met deze keuze kan ik wel uit de voeten, vooral dankzij films als SHORT CUTS, BOOGIE NIGHTS, MAGNOLIA, FAR FROM HEAVEN (vergelijk CAROL) en THE HOURS.

Maar misschien zijn Moore én Blanchett samen in de top-10 iets te veel van het goede. Misschien is dit het moment om eens na te denken over het ruime aanbod van Nederlandse filmactrices van Ellen Vogel tot Abbey Hoes (die wordt heel groot, ook internationaal). Carice van Houten, Ariane Schluter, Loes Luca, roept u maar!

6 NATALIE PORTMAN (Jeruzalem, 1981). Misschien is Natalie Portman wel de moderne pendant van Audrey Hepburn: elegant, ontroerend, kosmopolitisch, stijlvol en in haar geval bovendien afgestudeerd aan Harvard. Ook voor Portman geldt dat ze bij fans over een onaantastbare reputatie beschikt. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het best een charmante actrice vind, maar het gedweep nooit helemaal begrepen heb. Ze raakte me het meest in vroege films als EVERYONE SAYS I LOVE YOU en BEAUTIFUL GIRLS, maar ook GARDEN STATE is natuurlijk een cultklassieker. Toch zou ik in de categorie erkend-hoogbegaafd eerder gaan voor Nicole Kidman en vooral Jodie Foster. Desalniettemin kijk ik met grote belangstelling uit naar JACKIE.

Maggie Smith

7 DAME Maggie Smith (Ilford, 1934). Ik kan niet helemaal reconstrueren op welke gronden nu juist Dame Maggie Smith in deze top-10 terecht is gekomen, maar ik vermoed dankzij THE LADY IN THE VAN, de HARRY POTTER-cyclus en de tv-serie DOWNTON ABBEY. Dat is voortreffelijk werk, net als haar beste, met een Oscar bekroonde rol in THE PRIME OF MISS JEAN BRODIE.

Ik kan nog wel drie, vier zeer memorabele films van haar verzinnen, maar als we beginnen aan de oudere Britse dames met een klassieke theatertraining, dan zijn we nog wel even bezig met het wegen en zeven. Ik zou zeggen: kijk eens naar oud en nieuw werk van Dame Judi Dench, Dame Helen Mirren, Glenda Jackson, Vanessa Redgrave en een dozijn anderen. Dan kom ik vermoedelijk uit op Vanessa.

Tilda Swinton

8 TILDA SWINTON (Londen, 1960). Yeaah, gelukkig is Tilda terug, dat scheelt mij weer. Ze staat niet alleen op een geheim lijstje van filmsterren met wie ik de verjaardag deel (Vivien Leigh, Nasrdin Dchar plus muzikale collega’s als Art Garfunkel en Ike Turner), maar is ook een filmactrice hors-catégorie: zij maakt van haar androgyne verschijning bijna een autonoom kunstwerk, alleen al haar aanwezigheid in een film tilt het beeld naar een andere dimensie. Die performance is vooral ontwikkeld onder regie van wijlen Derek Jarman, de barokke punkfilmer van wie ze de muze was. Alles dat ze met Jarman deed was prachtig, of op z’n minst interessant.

Ik hoop dat ze in de lijst blijft, maar ik kan het mensen niet kwalijk nemen als ze iets anders zoeken in een filmactrice, iets toegankelijkers, zal ik maar zeggen.

Kate Winslett

9 KATE WINSLET (Reading, 1975). Die keuze snap ik helemaal. Een eigenheimer, met een voortreffelijke hand in de keuze van interessante rollen. Bovendien een aanvallend rolmodel voor al die vrouwen die niet anorectisch wensen te zijn. De reeks is indrukwekkend, te beginnen met de moordlustige puber in HEAVENLY CREATURES.

Ik was ook onder de indruk van bij voorbeeld HIDEOUS KINKY, HOLY SMOKE, ETERNAL SUNSHINE OF THE SPOTLESS MIND en REVOLUTIONARY ROAD. Mag er zeker in blijven.En dat is 9, want JENNIFER LAWRENCE heeft het dus niet gehaald.
Maar wat te doen? Ik vind dat er iets van charisma met eeuwigheidswaarde in moet, een ster die nog steeds helder schijnt, ook al is ze al heel lang geleden opgehouden te spelen. In volgorde van opkomst gaan de allergrootsten nog een keer door de projector:

  • Asta Nielsen
  • Greta Garbo
  • Marlene Dietrich
  • Katharine Hepburn
  • Ingrid Bergman
  • Vivien Leigh
  • Elizabeth Taylor
  • Lauren Bacall
  • Anna Magnani
  • Sophia Loren
  • Simone Signoret
  • Jeanne Moreau
  • Brigitte Bardot
  • Romy Schneider
  • Claudia Cardinale
  • Anna Karina
  • Julie Andrews
  • Liv Ullmann
  • Gong Li

Op iedere naam is wel wat af te dingen, maar naast Jennifer?

Ik moet een knoop doorhakken en kies voor een naam die iedereen nog kent,  misschien wel zonder ooit een hele film met haar te hebben gezien.

Marilyn Monroe

10 MARILYN MONROE (Los Angeles, 1926 – Los Angeles, 1962). Je kunt nog steeds met commercieel succes een tentoonstelling organiseren met louter foto’s en parafernalia van Marilyn. Maar wie kan spontaan drie filmtitels noemen, laat staan beweren die gezien te hebben? Natuurlijk was de tragische persoonlijkheid die eigenlijk Norma Jean Baker heette en geheel haar eigen icoon had ontwikkeld, een grotendeels buiten de bioscoop florerende entiteit. Maar als je die films dan toch eens gaat bekijken, dan volgt de grote verrassing: Monroe was een voortreffelijk actrice, die menige mannelijke tegenspeler volledig in de schaduw stelde. Het meest grappige voorbeeld is THE PRINCE AND THE SHOWGIRL (1957), waarin ze een opportunistisch danseresje met een hart van goud speelt, die het hof wordt gemaakt door een heuse prins. Hij behandelt haar als oud vuil, en dat laat ze niet op zich zitten, De prins wordt gespeeld door Sir Laurence Olivier, die ook de film regisseerde. Olivier was algemeen erkend als een van de beste acteurs ter wereld, de grote Shakespearespecialist. Maar Monroe speelt hem gewoon weg.

Kijk verder bij voorbeeld SOME LIKE IT HOT, BUS STOP en RIVER OF NO RETURN om een idee te krijgen van haar kwaliteiten.

Vriendelijk verzoek aan de volgende estafettelopers. Als je Marilyn eruit gooit, zou je haar dan willen vervangen door iemand uit het rijtje hierboven, een andere Onsterfelijke? Bij voorbaat hartelijk dank.

De volgende

Hans geeft het stokje door aan Nico van den Berg, bekend van onder andere Cine.nl.

Hans Beerekamp (Amsterdam, 1952)
Schreef over film voor NRC Handelsblad tussen 1977 en 2003. Sindsdien televisierecensent. Verzamelt informatie over overleden filmpersoonlijkheden op de (enigszins verwaarloosde) website http://Schimmenrijk.nl
Elke tweede zondag van de maand om 17u in Het Ketelhuis, Amsterdam een live editie van het Schimmenrijk, met fragmenten van onlangs tot het Schimmenrijk toegetreden grootheden van voor en achter de camera.

 

Share

5 gedachtes over “Gastblog Hans Beerekamp: De tien: Beste actrices “estafette race”

  1. Hans, ik heb hetzelfde gevoel. Een top 10 lijst kijkt vaak nooit verder dan 10 jaar terug, wat bijzonder jammer is. Waar zijn Ingrid Bergman, Katharine Hepburn, Jodie Foster, enz. Wat Marilyn Monroe betreft, daar ben ik het niet 100% mee eens. Een mooi snoetje, maar niet veel meer dan dat…

  2. Tja, ik was degene die haar er al eerder uit gooide en voor Diane Keaton ben gegaan, dus Marilyn had er van mij niet in gehoeven weer. Had dan liever Julie Andrews gezien. Wel erg blij dat Lawrence uit de lijst is gegooid.

  3. Lawrence geheel terecht eruit. Verder überhaupt een bijdrage naar mijn hart, al ben ik als 20-jarige nog altijd als een malle oude films aan het inhalen. Ik ken nog niet alle titels die je noemt- ze blijven maar komen:) Nicole Kidman zou bij mij i.i.g. heel hoog op de shortlist staan, m.n. vanwege Dogville (en dan in combinatie met het scala aan andere sterke rollen dat ze neer heeft gezet). Maar er is één naam van een absolute grootheid uit het (verre) Hollywood-verleden die ik zelfs bij Hans nog niet voorbij heb zien komen…

Wil je reageren?

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.